Innovatie voor maatschappelijke vraagstukken
De EZ-B&I-instrumenten die direct vallen onder het missiegedreven innovatiebeleid zijn de PPS-toeslagregeling, de MIT-regeling en de SBIR-regeling. De projecten die voortkomen uit deze regelingen richten zich op de Kennis en Innovatie Agenda’s (KIA’s). Verder draagt EZ bij aan innovatieprojecten van het missiegedreven innovatiebeleid door de ondersteuning van Toegepaste Onderzoek Organisaties (TO2) en NWO. Ook via Horizon Europe projecten wordt bijgedragen aan de maatschappelijke uitdagingen en sleuteltechnologieën. In 2023 is (in middelen uitgedrukt) het meest op de KIA Energietransitie en duurzaamheid ingezet, gevolgd door de KIA Gezondheid en Zorg.
Leeswijzer: De meeste projecten dragen bij aan één KIA, maar projecten kunnen ook bijdragen aan twee KIA’s en onderliggende missies. Om dubbeltellingen te voorkomen, is onderscheid aangebracht in een hoofdbijdrage (primair) en een nevenbijdrage (secundair). De belangrijkste bijdrage of impact wordt verwacht op de primaire KIA.
Inzet op KIA’s: een eerste inventarisatie
Sinds 2020 staan maatschappelijke thema’s centraal in de uitvoering van het missiegedreven innovatiebeleid. De EZ-B&I-instrumenten die direct vallen onder het missiegedreven innovatiebeleid zijn de regeling PPS-toeslag Onderzoek en Innovatie (hierna: PPS-toeslagregeling), de regeling MKB-innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT), en Small Business Innovation Research (SBIR). Deze drie instrumenten stimuleren samenwerking binnen de zes KIA’s uit de periode 2020-2023: de vier maatschappelijke thema’s en de KIA Sleuteltechnologieën en het Maatschappelijk Verdienvermogen. Verder draagt EZ bij aan innovatieprojecten van het missiegedreven innovatiebeleid door de ondersteuning van Toegepaste Onderzoek Organisaties (TO2) en NWO. Ook via Horizon Europe projecten wordt bijgedragen aan de maatschappelijke uitdagingen en sleuteltechnologieën.
Hoe hebben deze drie instrumenten, de TO2’s, NWO en Horizon Europe bijgedragen aan die maatschappelijke thema’s en KIA’s? RVO heeft dit uitgezocht. In onderstaande tabel worden de aantallen per instrument of instelling en op totaalniveau weergegeven. Het gaat hier om een totaal van 4.265 projecten waarvan er 4.130 gericht zijn op minimaal één KIA, oftewel 97 procent van de projecten. Hierbij is gekeken naar zowel de primaire als secundaire bijdrage.
Committering per programma/instelling in 2023, in mln. €
| Programmanaam | Totaal gecommitteerd (mln. Euro) | Totaal aantal projecten gelabeld | Aantal projecten gericht op minimaal 1 maatschappelijk thema en of KIA’s |
|---|---|---|---|
| PPS-toeslag | 157 | 382 | 382 |
| MIT | 35 | 1.125 | 990 |
| SBIR | 2 | 30 | 30 |
| Horizon Europe | 1.226 | 2.042 | 2.042 |
| Deltares | 14 | 17 | 17 |
| NLR | 8 | 10 | 10 |
| MARIN | 1 | 4 | 4 |
| NWO | 104 | 205 | 205 |
| TNO | 158 | 450 | 450 |
| Totaal | 1.705 | 4.265 | 4.130 |
Binnen de MIT-regeling richten nog niet alle projecten zich op een KIA, maar wel een toenemend aantal projecten. Waar dat in 2020 nog om 66 procent van de projecten ging, gaat het in 2023 om 88 procent van de projecten. Dit sluit aan bij de beleidsaanpassing dat alle MIT-projecten aantoonbaar moeten bijdragen aan de KIA’s. Dat er in deze analyse toch projecten zijn die niet bijdragen aan KIA’s, komt doordat er in deze analyse specifieker en strenger is afgebakend, om aan te sluiten bij de systematiek die al langer wordt gebruikt. Er is geen sprake van oneigenlijk gebruik.
De verdeling van de middelen over de KIA’s staat in onderstaande grafiek. Hier is alleen gekeken naar de hoofdbijdrage (primair) om dubbeltellingen van het budget te voorkomen (zie kader). In de grafiek valt op dat de inzet op het thema Gezondheid & Zorg bij de PPS-toeslagregeling het grootst is. Ook bij de MIT en SBIR is dit één van de thema’s waar de meeste middelen heen gaan, net als vorig jaar. Bij de TO2’s en NWO gaan de meeste middelen naar de KIA Sleuteltechnologieën en het thema Energietransitie en duurzaamheid.
Ook valt op dat het totaal aan middelen dat is gericht op het thema Veiligheid, net als eerdere jaren, zeer beperkt is. Dit valt deels te verklaren doordat dit een nieuw domein was, en hier nog weinig kennis- en innovatienetwerken op bestaan. Daarnaast was er weinig private commitment op dit thema, waardoor de PPS-regeling nog weinig nieuwe projecten heeft gestimuleerd. Sinds 2020 wordt er gewerkt aan de vorming van samenwerkingen die moeten gaan helpen om meer projecten te genereren in de toekomst (zie de Kamerbrief over de voortgang van het Missiegedreven Innovatiebeleid voor meer informatie).
In de tweede grafiek staan de bedragen voor de drie instrumenten, de TO2’s, NWO en Horizon Europe tezamen. Het thema Energietransitie en duurzaamheid is het grootst, met 389,1 miljoen euro. Daarna volgt het thema Gezondheid en Zorg (349,7 miljoen euro). In 2022 waren deze twee ook het grootst in omvang.
Inzet van middelen (in mln. euro), 2023
| Gezondheid en zorg | Sleuteltechnologieën | Landbouw, Water, Voedsel | Energietransitie en duurzaamheid | Veiligheid | Geen of onbekend | Maatschappelijk verdienvermogen | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| PPS-toeslag | 76,4 | 21,7 | 22,4 | 32,8 | 0,8 | 2,3 | |
| MIT | 8,5 | 1,3 | 7,1 | 12,7 | 1,6 | 4,1 | 0,01 |
| SBIR | 0,5 | 1,9 | |||||
| Horizon Europe | 192,6 | 72,7 | 270,6 | 10,1 | 26,9 | ||
| Deltares | 9,7 | 2,4 | 1,8 | ||||
| NLR | 0,5 | 4 | 3,9 | ||||
| MARIN | 1,2 | ||||||
| NWO | 41 | 24,6 | 9,8 | 14,6 | 6,8 | 7,2 | |
| TNO | 31,2 | 67,1 | 1 | 50,8 | 8,3 |
| Gezondheid en zorg | Sleuteltechnologieën | Landbouw, Water, Voedsel | Energietransitie en duurzaamheid | Veiligheid | Geen of onbekend | Maatschappelijk verdienvermogen | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| PPS-toeslag | 59,9 | 25,2 | 35,9 | 20,9 | 3,1 | 3,5 | |
| MIT | 9,4 | 4,1 | 5,2 | 9,9 | 2,1 | 4,8 | 0,2 |
| SBIR | 3,9 | 0,8 | |||||
| Horizon Europe | 114,4 | 131,2 | 121,9 | 6,4 | 16,1 | ||
| NLR | 2,3 | 10 | 1,9 | ||||
| MARIN | 0,8 | 0,03 | |||||
| NWO | 17,5 | 6,8 | 8,7 | 24,8 | 1,5 | 5,2 | |
| TNO | 31,2 | 52 | 0,9 | 55,2 | 9,5 | ||
| Deltares | 9,7 | 1,6 | 2,2 |
Inzet van middelen (in mln. euro) per KIA, 2023
| PPS | MIT | SBIR | Horizon Europe | Deltares | NLR | MARIN | NWO | TNO | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gezondheid en Zorg | 76,4 | 8,5 | 192,6 | 41 | 31,2 | ||||
| Sleuteltechnologieën | 21,7 | 1,3 | 0,5 | 24,6 | 67,1 | ||||
| Landbouw, Water, Voedsel | 22,4 | 7,1 | 0,5 | 72,7 | 9,7 | 9,8 | 1 | ||
| Energietransitie en Duurzaamheid | 32,8 | 12,7 | 270,6 | 2,4 | 4 | 1,2 | 14,6 | 50,8 | |
| Veiligheid | 0,8 | 1,6 | 10,1 | 1,8 | 3,9 | 6,8 | 8,3 | ||
| Geen of onbekend | 4,1 | ||||||||
| Maatschappelijk verdienvermogen | 2,3 | 0,01 | 1,9 | 26,9 | 7,2 |
| PPS | MIT | SBIR | Horizon Europe | Deltares | NLR | MARIN | NWO | TNO | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Gezondheid en Zorg | 59,9 | 9,4 | 114,4 | 31,2 | 33,9 | ||||
| Sleuteltechnologieën | 25,2 | 4,1 | 2,3 | 52 | 69,8 | ||||
| Landbouw, Water, Voedsel | 35,9 | 5,2 | 131,1 | 9,7 | 0,9 | 0,9 | |||
| Energietransitie en Duurzaamheid | 20,9 | 9,9 | 3,9 | 121,6 | 1,6 | 10 | 0,8 | 55,2 | 66,2 |
| Veiligheid | 3,1 | 2,1 | 0,8 | 6,4 | 2,2 | 1,9 | 0,03 | 9,5 | 10,5 |
| Geen of onbekend | 4,8 | ||||||||
| Maatschappelijk verdienvermogen | 3,5 | 0,2 | 16,1 |
Veel projecten dragen óók bij aan de KIA Sleuteltechnologieën
Als we kijken naar de secundaire bijdragen onder de verschillende KIA’s, zien we vaak de KIA Sleuteltechnologieën terug. Bij 69 procent van de middelen waarvoor een secundaire KIA is aangegeven, gaat het om de KIA Sleuteltechnologieën. Vorig jaar lag dit percentage op 64 procent.
In onderstaande grafiek is de overlap tussen de KIA’s die als primaire bijdrage zijn opgegeven met de KIA Sleuteltechnologieën in beeld gebracht. In de grafiek is onder meer te zien dat 65 procent van de middelen in de KIA Veiligheid (primaire bijdrage) óók bijdragen aan de KIA Sleuteltechnologieën (secundaire bijdrage). Bij de KIA Landbouw, Water en Voedsel (LWV) is dit slechts 22 procent. Dit lijkt te komen doordat de HTSM-sleuteltechnologieën soms wat ver afstaan van de missiedoelen van de KIA LWV. In de KIA LWV zijn twee specifieke sleuteltechnologieën gedefinieerd. Deze vallen niet onder de KIA Sleuteltechnologieën, maar onder de KIA LWV en daarom zijn deze niet meegenomen in onderstaande grafiek.
In dit document is meer cijfermateriaal te vinden over de primaire en secundaire bijdragen van de instrumenten. Daar zien we dat veel projecten onder de KIA LWV als secundaire KIA óók de KIA LWV hebben. Deze projecten dragen vaak bij aan meerdere missies binnen deze KIA.
Secundaire bijdrage aan KIA Sleuteltechnologieën (in percentage van budget) per primaire KIA op basis van EZK-instrumentarium, 2023 en 2022
| KIA | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| Maatschappelijk verdienvermogen | 0,3% | 0% |
| Landbouw, water en voedsel | 22% | 16% |
| Energietransitie en duurzaamheid | 52% | 39% |
| Veiligheid | 65% | 43% |
| Gezondheid en zorg | 60% | 42% |
| Sleuteltechnologieën | 35% | 9% |
Verdeling van projecten naar de missies
Verdeling van projecten naar de missies
Elk maatschappelijk thema heeft een aantal missies. Onderstaande grafieken tonen per maatschappelijk thema het aantal projecten dat aan deze missies bijdragen, en de totale omvang van de subsidie van die projecten. Hieronder worden de maatschappelijke thema’s afzonderlijk kort toegelicht.
Energietransitie en Duurzaamheid
Van de projecten binnen dit thema draagt ruim een kwart bij aan missie A: een volledig CO2-vrij elektriciteitssysteem in 2050. De inzet op missie C (in 2050 zijn grondstoffen, producten en processen in de industrie netto klimaatneutraal en voor tenminste 80% circulair) blijft, net als vorig jaar, achter.
Verdeling (%) van projecten per missie binnen thema Energietransitie en Duurzaamheid, 2023 en 2022
| Missie | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| A. | 28% | 9% |
| B. | 4% | 34% |
| C. | 2% | 4% |
| D+. | 17% | 1% |
| E. | 27% | 16% |
| MMIP 13 | 14% | 22% |
| Circulaire Economie | 9% | 14% |
| Missie | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| A. | 12% | 8% |
| B. | 2% | 27% |
| C. | 1% | 2% |
| D+. | 15% | 1% |
| E. | 47% | 18% |
| MMIP 13 | 8% | 35% |
| Circulaire Economie | 15% | 9% |
Gezondheid en Zorg
Binnen het thema Gezondheid en Zorg gaat in 2023 het grootste deel van de middelen naar de missie “Zorg in de leefomgeving” (43 procent, zie gerelateerde grafiek). De missie “Mensen met chronische ziekten doen meer mee” telt de meeste projecten in 2023.
Verdeling (%) van projecten per missie binnen thema Gezondheid en Zorg, 2023 en 2022
| Missie | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| I. Leefstijl en leefomgeving | 12% | 29% |
| II. Zorg in de leefomgeving | 39% | 29% |
| III. Mensen met chronische ziekten doen meer mee | 44% | 39% |
| IV. Kwaliteit van leven van mensen met dementie | 5% | 2% |
| Missie | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| I. Leefstijl en leefomgeving | 27% | 37% |
| II. Zorg in de leefomgeving | 43% | 35% |
| III. Mensen met chronische ziekten doen meer mee | 26% | 25% |
| IV. Kwaliteit van leven van mensen met dementie | 3% | 3% |
Landbouw, Water, Voedsel
Binnen het thema Landbouw, Water en Voedsel hebben de meeste projecten betrekking op missie A Kringlooplandbouw en op missie D Gewaardeerd, gezond en veilig voedsel. In aandeel van het aantal projecten neemt de eerste ook toe. Op basis van de budgetten gaat binnen dit thema het meest naar missie D Gewaardeerd, gezond en veilig voedsel.
Verdeling (%) van projecten per missie binnen thema Landbouw, Water, Voedsel, 2023 en 2022
| Missie | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| A Kringlooplandbouw | 35% | 31% |
| B Klimaatneutrale landbouw en voedselproductie | 8% | 9% |
| C Klimaatbestendig landelijk en stedelijk gebied | 19% | 20% |
| D Gewaardeerd, gezond en veilig voedsel | 27% | 29% |
| E Duurzame en veilige Noordzee, oceanen en binnenwateren | 6% | 7% |
| F Nederland is en blijft de best beschermde en leefbare delta ter wereld, ook na 2100 | 5% | 4% |
| Missie | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| A Kringlooplandbouw | 27% | 34% |
| B Klimaatneutrale landbouw en voedselproductie | 5% | 5% |
| C Klimaatbestendig landelijk en stedelijk gebied | 28% | 23% |
| D Gewaardeerd, gezond en veilig voedsel | 30% | 30% |
| E Duurzame en veilige Noordzee, oceanen en binnenwateren | 6% | 5% |
| F Nederland is en blijft de best beschermde en leefbare delta ter wereld, ook na 2100 | 4% | 4% |
Veiligheid
Binnen het thema Veiligheid zijn in 2023 op alle missies activiteiten gestart, behalve op de laatste missie. Bij dit thema zijn “cyberveiligheid” en “data en intelligence” belangrijke onderwerpen. Hier gaan respectievelijk 33 en 21 procent van de middelen binnen dit thema naar toe.
Verdeling (%) van projecten per missie binnen thema Veiligheid, 2023 en 2022
| Missie | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| 1. Integrale aanpak, digitaal gedragen, van interventies, tools en data | 10% | 25% |
| 2. Maritime security | 5% | 8% |
| 3. Voor veiligheid in en vanuit de ruimte | 9% | 23% |
| 4. Cyberveiligheid | 33% | 15% |
| 5. Informatiegestuurd en genetwerkt optreden | 5% | 5% |
| 6. Innovaties voor een adaptieve krijgsmacht | 5% | 3% |
| 7. Data en intelligence | 33% | 18% |
| 8. Gekwalificeerde en gekwantificeerde veiligheidsprofessionals | 0% | 4% |
| Missie | 2023 | 2022 |
|---|---|---|
| 1. Integrale aanpak, digitaal gedragen, van interventies, tools en data | 5% | 21% |
| 2. Maritime security | 16% | 10% |
| 3. Voor veiligheid in en vanuit de ruimte | 9% | 31% |
| 4. Cyberveiligheid | 33% | 9% |
| 5. Informatiegestuurd en genetwerkt optreden | 7% | 3% |
| 6. Innovaties voor een adaptieve krijgsmacht | 8% | 0% |
| 7. Data en intelligence | 21% | 18% |
| 8. Gekwalificeerde en gekwantificeerde veiligheidsprofessionals | 0% | 7% |